0989442432Nếu ở dưới đồng bằng, chúng ta đã rất quen thuộc với việc dùng Nghệ hay quả Dành dành để nhuộm xôi vàng thì ở vùng cao bà con lại có một bí quyết khác giúp xôi có màu vàng óng đẹp mắt. Đó chính là những chùm hoa của cây Mật mông hoa.
Tên khoa học: Buddleja officinalis Maxim.
Họ Bọ chó: Buddlejaceae
Tên khác: Ư ku hù shư (Hà Nhì), Bó phón (Mông), Lão mật mông hoa, Mông hoa, Lão mông hoa, Hoa mật mông.
Ngày xuân tháng ba, hoa Mật mông nở trắng trên những vách núi, sườn đồi tỏa hương bay khắp nơi thì bà con lại lên rừng hái hoa về nấu xôi. Những chiếc gùi đầy hoa Mật mông trên vai được địu về nhà, sau đó buộc thành từng chùm nhỏ, treo lên gác bếp cho khô, bảo quản để đủ dùng đến mùa xuân năm tới.
Gạo nếp nương thơm lừng cùng với hoa Mật mông cho ra món xôi vàng óng, dẻo thơm. Hoa Mật mông sau khi rửa sạch thì đem đun sôi với lượng nước vừa đủ khoảng 10 phút để ra màu, rồi bỏ bã lọc lấy nước. Để nước màu nguội khoảng 30º rồi cho gạo vào ngâm trong 8 – 10 giờ để nước hoa ngấm vào từng hạt gạo. Tiếp đến là cho gạo vào chõ đồ xôi nấu khoảng 30 – 40 phút thì xôi chín. Lúc này xôi có màu vàng dẻo, thơm lừng, mùi hương đặc trưng của hoa Mật mông.
Xôi Mật mông hoa là một lễ vật quan trọng dâng lên thần rừng thần nước của người đồng bào dân tộc Hà Nhì Đen tại Y Tý. Trên các mâm lễ cúng trong các dịp lễ hội lớn luôn hiện diện kẹp xôi vàng đặc trưng của núi rừng.
Ngoài dùng làm nguyên liệu nhuộm xôi màu vàng, Mật mông hoa còn là một vị thuốc dân gian chuyên dùng cho các bệnh về mắt. Nước sắc Mật mông hoa kết hợp với các loại thảo dược khác (Thảo quyết minh, Cúc hoa, Kỷ tử,…) giúp mắt sáng khỏe, giảm đau nhức, chảy nước mắt.
Xôi Mật mông hoa là nét văn hóa ẩm thực thảo dược đặc trưng của người đồng bào miền núi. Nếu có dịp ghé thăm các phiên chợ vùng cao, bắt gặp những chùm hoa mật mông hay những nắm xôi vàng thơm thì bạn đừng bỏ lỡ cơ hội để thưởng thức nhé!
